ANONİM ŞİRKETLER

Giriş

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), Türkiye’de kurulabilecek şirket türlerini belirlemektedir. TTK, beş farklı yapıda şirket kurulmasına izin vermektedir. Bunlar, kolektif şirket, komandit şirket, anonim şirket, limited şirket ve kooperatiftir. Uygulamada, kurucular genellikle anonim şirket veya limited şirket kurmayı tercih etmektedir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği tarafından yayınlanan istatistiklerde de görülebileceği üzere, limited şirket türünden sonra kurulması en çok tercih edilen ikinci şirket türünün anonim şirket olduğu görülmektedir.

Bu makalenin amacı, Türk mevzuatındaki ilgili hükümler ışığında, anonim şirketlere ve kuruluş prosedürüne dair genel bilgiler sunmaktır.

I. Genel bilgiler

Anonim şirketler (“AŞ”), belirli bir sermayeye sahip olan ve bu sermayesi paylara ayrılmış şirketlerdir. AŞ’ler borçlarından dolayı sadece şirket malvarlığı ile sorumludur. Bu sebeple, AŞ pay sahiplerinin şirket borçlarından dolayı şahsi malvarlıkları ile sorumlu olmaları söz konusu değildir. Pay sahiplerinin tek borcu, taahhüt ettikleri sermayenin ödenmesidir. Bir başka deyişle, bir AŞ, alacaklılarına karşı sadece sahip olduğu mal varlıkları ile sorumlu olup, pay sahipleri şirketin borçlarından şahsen sorumlu olmayacaklardır.

AŞ’ler, hukuken yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulabilir.  

Gümrük ve Ticaret Bakanlığınca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenen anonim şirketler ancak Bakanlığın izni ile kurulacaklardır. Bunlar haricindeki AŞ’lerin kurulması için herhangi bir makamın iznine gerek bulunmamaktadır.

Pay Sahipleri

Pay sahipleri, paylar için iştirak taahhüdünde bulunan ve AŞ’nin esas sözleşmesini imzalayan gerçek veya tüzel kişilerdir.

6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu, en az 5 pay sahibi olmaksızın bir AŞ’nin kurulmasına izin vermemekteydi. TTK ile bu şart değiştirilmiş olup, AŞ’nin en az bir pay sahibiyle kurulmasına müsaade edilmiştir. Hem gerçek, hem tüzel kişiler AŞ’de pay sahibi olabilirler. Yabancı kişiler de AŞ’lerde pay sahibi olabilirler. TTK, yabancı gerçek veya tüzel kişiler için farklı bir usul veya koşul öngörmemektedir.

Sermaye

Bir AŞ’nin kuruluşu için esas sözleşme uyarınca taahhüt edilmesi gereken minimum sermaye tutarı, 250.000 Türk lirasıdır (kayıtlı sermaye sistemini uygulayan ve halka açık olmayan bir AŞ için, minimum sermaye tutarı minimum 500.000 TL’dir). TTK uyarınca, nakden taahhüt edilen payların nominal değerinin en az yüzde 25’inin, tescilden önce ödenmesi gerekmektedir. Kalan tutar, tescilden sonraki 24 ay içinde ödenecektir. Nakden ödeme, tescilden önce kurulacak olan anonim şirket adına açılan banka hesabına yapılacaktır.

TTK nakdi ve ayni sermayeye müsaade etmektedir. TTK uyarınca, üzerinde tedbir, rehin veya takyidat gibi kısıtlamalar olmayan, nakde çevrilebilen ve devri kabil varlıklar –bunların arasında fikri mülkiyet hakları ve sanal ortamlar da bulunmaktadır- sermaye olarak taahhüt edilebilir. Ayni sermaye taahhüt edilmesi halinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesi tarafından atanacak bilirkişilerden bir değerleme raporu alınmalıdır. Hizmet edimleri, kişisel emek, ticari itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olarak kabul edilmemektedir.

Esas Sözleşme

Esas Sözleşme, şirketin unvanı, amacı, sermayesi, pay sahibinin/sahiplerinin ve yönetim kurulu üyelerinin görevleri ve sorumlulukları gibi kuruluş konularının tümünü düzenleme altına alan yazılı bir sözleşmedir. Esas sözleşme, noter veya ticaret sicil dairesi nezdinde kurucu(lar) tarafından imzalanmaktadır. Ayrıca, kurucular adına vekâletname ile yetkili kılınmış temsilciler tarafından da esas sözleşmenin imzalanması mümkündür.

Yönetim Kurulu

AŞ’nin zorunlu organlarından biri olan yönetim kurulu, şirketin yönetiminden ve temsilinden sorumludur.

Eski Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca, yönetim kurulu, AŞ’nin pay sahipleri arasından seçilmek zorundaydı. TTK’da bu koşulda değişikliğe gidilmiş ve yönetim kurulu üyesi olarak atanmak için pay sahibi olma zorunluluğu kaldırılmıştır. Ayrıca, tüzel kişiler de yönetim kurulu üyesi olarak atanabilmektedir.

Yönetim kurulu, en az bir kişiden oluşmaktadır. Üye sayısında herhangi bir üst sınır bulunmamaktadır. Kurucular, minimum ve maksimum üye sayısını, esas sözleşmede belirlerler.

TTK’nın 362. Maddesi, yönetim kurulu üyelerinin azami üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilmesini öngörmektedir. Yönetim kurulu üyeleri için görev süresi, TTK’nın 362. Maddesinde şart koşulan 3 yıllık süre aşılmamak kaydıyla, başka bir süre olarak da belirlenebilir.

Yönetim kurulu üyeleri, kurucular tarafından kuruluş aşamasında esas sözleşme kapsamında atanabilir. AŞ’nin kuruluşunun tamamlanması sonrasında genel kurul, herhangi bir zamanda yönetim kurulu üyelerini değiştirebilir.

Genel kurul

Genel kurul, AŞ’nin yürütme organıdır. Genel kurul üyeleri, AŞ’nin pay sahiplerinden oluşur. Tüm pay sahipleri, genel kurulda temsil edilir ve TTK’da da ifade edildiği üzere, pay sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar.

TTK, genel kurulun başkalarına devredilemez nitelikte olan görevlerini ve yetkilerini öngörmektedir. TTK’nın 409. Maddesi uyarınca, genel kurul toplantıları, olağan veya olağanüstü toplantılar olarak yapılabilir. Olağan genel kurul toplantıları, her bir faaliyet döneminin bitiminden itibaren üç ay içerisinde yapılmalıdır. Olağanüstü genel kurul toplantıları ise, gereken her zaman yapılabilir.

II. Kuruluş prosedürü

Kurucuların yukarıda belirtilen konuları karara bağlaması ve gereken belgeleri temin etmesi üzerine, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil dairesine kuruluş için başvuruda bulunulur.

Kuruluş başvurusuyla birlikte aşağıdaki belgelerin de sunulması gerekmektedir:

• AŞ’nin yetkili temsilcisi tarafından imzalanmış başvuru yazısı,
• Esas Sözleşme (bu belge, aşağıda ayrıntılı olarak açıklanacak bir sistem vasıtasıyla düzenlenecektir ve kurucuların imzaları noter huzurunda veya ilgili ticaret sicili nezdinde atılıp onaylanacaktır),
• Şirketi temsile ve ilzama yetkili kişilerin imza beyannameleri,
• Rekabet Kurumu payının ödendiğini gösteren belge
• Nakden taahhüt edilen sermayenin en az yüzde yirmi beşinin TTK’ya uygun olarak bankaya yatırıldığını gösteren belge
• Sermaye taahhüdünün ayni sermaye şeklinde yapılması halinde değerleme raporu ve ayni sermaye üzerinde herhangi bir kısıtlama olmadığını gösteren, ilgili sicil dairesinden alınacak yazı
• Ayni sermaye taahhüdünde bulunulması halinde, ilgili taşınmazın, fikri mülkiyet haklarının veya değerlerin ilgili sicillere şerh düşüldüğünü gösteren belge;
• Pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyelerinin yönetim kurulu üyeliği görevini kabul ettiklerine dair yazılı onay
• Bir tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak atanması halinde, bu tüzel kişinin yetkili organı tarafından alınan ve söz konusu tüzel kişiyi temsil için atanan gerçek kişinin adını ve soyadını gösteren kararın noter tasdikli bir sureti
• Oda Kayıt Beyanı
• Pay sahipleri arasında bir yabancı kişinin veya yurt dışında ikamet eden bir Türk vatandaşının olması halinde, Kuruluş Beyannamesi Formu
• Şirket pay sahiplerinin veya yönetim kurulu üyelerinin yabancı kişiler olması halinde, noter onaylı pasaport tercümeleri ile vergi kimlik numaraları

Merkezi Sicil Kayıt Sistemi

Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (“Mersis”), (kuruluş, esas sözleşme tadilleri, tescil ve diğer değişiklikler de dâhil) ticari işlemlerin elektronik ortamda kayıt altına alınıp tescil edilmesi amacıyla oluşturulmuş bir sistemdir.

Şirket kuruluş işlemleri, ilk önce Mersis üzerinden başlatılmaktadır. Mersis üzerinden, talep edilen bilgilerin girişinin sağlanması ile esas sözleşme taslağı oluşturulmaktadır. Bu sistemde gereken verilerin tamamlanması sonrasında, başvuru sahiplerine bir numara verilmektedir. Kurucular, bu numarayla esas sözleşmeyi şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil dairesi nezdinde veya noter huzurunda imzalayabilir.

Mersis aynı zamanda AŞ’ler için otomatik olarak potansiyel vergi numarası tahsis etmektedir.

Kuruluşun ilanı

Mersis vasıtasıyla yapılan başvuru işleminin tamamlanması üzerine başvuru sahipleri, yukarıda belirtilen gerekli belgeleri AŞ’nin tescil edildiği ilgili ticaret sicil dairesine sunmak zorundadırlar. Ticaret Sicil Dairesi ibraz edilen belgeleri inceleyecek ve belgelerin yeterli ve geçerli olup usulü dairesinde imzalanmış olması halinde, şirket kuruluşunu onaylayacaktır. Sonrasında, bu kuruluş işlemi, Türk Ticaret Sicil Gazetesinde ilan edilip yayınlanacaktır. Bu aşama, yaklaşık bir hafta sürmektedir.